خزرتیترخبر: نان از دیرباز قوت غالب ایرانیان بوده است، از اواسط قاجاریه است که برنج و کباب هم، پایشان را به سفره‌ی خانواده‌های ایرانی باز می‌کنند، اگرچه از آن روز تابحال برنج یکی از اصلی‌ترین منابع تغذیه‌ی ایرانیان است، اما نان همچنان بر صدر نشسته و گرمی‌اش جانی تازه به ایرانی می‌بخشد.

اهمیت نان در هفته‌های اخیر دوچندان شده است، زیرا گرانی برنج، گوشت، مرغ، حبوبات و فراورده‌های سوسیس و کالباس، دست مردم را از این مواد خوراکی کوتاه‌تر از همیشه کرده است، بنابراین نان تنها روزنه‌ی امید به تغذیه‌ای همگانی و عادلانه است،روزنه‌ای که مدتی است بنابه دلایل مختلف در بسیاری از مناطق شهری مازندران درحال کور شدن است.

نرخ نان بر اساس دستورالعمل دولتی تثبیت شده اما این رفتار دستوری، نانوایی‌ها را بیشتر به سمت گرانفروشی، کم‌فروشی و ویژه فروشی هُل داده است، زیرا دخل و خرج آن‌ها باهم نمی‌خواند و یارانه‌های دولتی نیز شکاف عرضه و تقاضا را پر نمی‌کند، گزارش‌های مردمی فراوانی موجود است که از کاهش حجم نان دولتی خبر می‌دهد،از سویی دیگر نان‌های کنجدی و سبوسی و سبزیجات و... نیز وضعیتی ویژه پدید آورده که در بسیاری از مواقع به ناچاری مشتری می‌انجامد، زیرا برخی نانوایی‌ها با انواع ترفندها به شلوغی صف دامن می‌زنند تا مشتریِ کلافه، حاضر شود با پرداخت دوبرابر قیمت نان معمولی، مثلا نان کنجدی را بخرد.

مازندران دارای بیش از پنج هزار و ٥٠٠ واحد خبازی فعال است که بنابر گزارش های رسمی تنها ١٠ درصد آنها از درجه کیفی یک برخوردارند و حدود پنجاه درصد نیز حائز پایین ترین رتبه یعنی درجه چهار هستند، همین آمار به روشنی وضعیت کیفیت نان در مازندران را نشان می‌دهد، وضعیتی که نتیجه عدم ملاحضات کیفی لازم هنگام صدور مجوز است، از سوی دیگر نانوایی به عنوان زنجیره‌ای اشتغالزا و دارای قابلیت برای بدل شدن به اقتصادی خُرد اما دارای ارزش افزوده، در نظر گرفته نشده است و به همین دلیل هیچ دولتی در حوزه‌ی نان برنامه‌ای راهبردی نداشته و تنها به نظارت‌های جسته و گریخته بسنده کرده‌ است.

 آغاز دومینوی گرانی و کاهش کیفیت نان

در بهار امسال رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت مازندران؛ افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی قیمت انواع نان در نانوایی‌های یارانه‌ای و نیمه‌یارانه‌ای استان را تایید کرد و گفت که این نرخ از شنبه ۲۶ خرداد در تمامی نانوایی‌ها قابل اعمال است.

طبق این مصوبه قیمت هر قرص نان بربری با وزن چانه ۴۲۰ گرم در نانوایی های یارانه ۱۰ هزار ریال ، لواش با وزن چانه‌ ۱۴۰ گرم چهار هزار ریال ، تافتون با وزن چانه ۴۵۰ گرم هفت هزار و ۵۰۰ ریال و قیمت هر یک عدد نان سنگگ با وزن چانه ۴۵۰ گرم ۱۵ هزار ریال تعیین شد و مقرر شد هر یک عدد نان بربری در واحدهای خبازی نیمه آزادپز با وزن چانه ۵۲۰ گرم ۱۵ هزار ریال ، لواش با وزن چانه ۱۵۰ گرم چهار هزار و ۵۰۰ ریال ، تافتون با وزن چانه ۲۵۰ گرم هشت هزار ریال و قیمت هر یک عدد نان سنگگ با وزن چانه ۴۸۰ گرم نیز ۲۰ هزار ریال عرضه شود.

اما تنها چند هفته بعد از اعلام این مصوبه، نانوایی‌ها با بهانه‌های مختلف یا کاهش وزن چانه سعی در دور زدن این تصمیم داشتند زیرا انتظار داشتند قیمت نان بین 60 تا 70 درصد افزایش پیدا کند، ادعایی که بسیاری از مدیران دولت وقت نیز بر آن صحه می‌گذاشتند زیرا بر اساس آمارهای رسمی هزینه‌های تولید ازجمله خمیرمایه و دستمزد کارگر بسیار بیشتر از افزایش نرخ دولتی، رشد داشته و همین مسئله به ورشکستگی نانوایی‌ها می‌انجامد.

براساس این گزارش، با گذشت چندماه از مصوبه مذکور، هر روز شاهد کاهش بیشتر کیفیت نان و افزایش تخلف در نانوایی‌ها هستیم که به نوعی «دیکتاتوری کنجدی» ختم شده است، درواقع نانوایی چاره‌ای برای مشتری باقی نمی‌گذارد و مردم هم آنقدر گرفتار و پریشان هستند که حوصله شکایت کردن ندارند و بخش اعظمی از مشتریان یا قید خرید نان را از آن نانوایی می‌زنند، یا دیکتاتوری کُنجدی‌اش را با اکراه می‌پذیرند.

مشکل به نانوایی‌ها و نان‌های سنتی محدود نمی‌شود، بلکه گسترش روزافزون نانوایی‌های صنعتی که در واقع تلفیقی از شرینی‌فروشی و نانوایی هستند، موجب شده که ذائقه‌ی مردم نیز به سمت آنها متمایل شود که عموما در کنار تنوع بالا، مشکل صف‌های طولانی را نیز ندارند، بر اساس آخرین آمارها بیشتر از 80 درصد مردم تمایل به خرید نان‌های صنعتی دارند که این آمار در مازندران موجود نیست در حالیکه این نوع نان مخصوصا در مهمانی‌ها به نان‌های سنتی ترجیح داده می‌شود.

به همین خاطر در یک نظرسنجی مجازی که ۲۰۰نفر از چهار شهر ساری، بابل، آمل و چالوس در آن شرکت کرده‌اند، از مردم پرسیده ایم:

در ماه چند بار نان صنعتی مصرف می‌کنید؟

کیفیت و قیمت نان‌های سنتی را چگونه ارزیابی می کنید؟

جامعه‌ی آماری: 200 نفر

رده‌سنی: 20 تا 72 سال

جنسیت: 109 مرد ـ 92 زن

نتیجه این نظرسنجی را در ادامه مشاهده می‌کنید:

اتفاقا مشکلات نان‌های صنعتی در مازندران بیشتر از نان‌های سنتی است، نبود درجه بندی کیفیت و قیمت، شکاف بالای نرخ‌گذاری در مناطق مختلف یک شهر، اضافه کردن خدماتی جانبی نظیر دلیوری و طلاکوبی و طراحی روی نان بدون نظارت‌های کافی و عدم اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها درباره سلامت این نوع نان و اثر آن بر چاقی و قند به ویژه در کودکان و نوجوانان، موجب شده است که این بازار کاملا یله و دلبخواهی اداره شود.

پیشنهادها برای افزایش کیفیت و تثبیت نرخ نان

علی رغم تمامی مشکلات ناشی از گرانی بر معیشت مردم که آنها را صرفه‌جوتر کرده است، اما همچنان عادت زشت دورریختن نان به‌جای خود باقی است و مازندران سالهاست در زمره‌ی استان‌هایی است که دورریز نان زیادی دارند،اصلی‌ترین دلیل این اتفاق را باید در دو مسئله دید،اول اینکه کیفیت نان آنقدر پایین آمده است که به زحمت می‌توان نانی را یک روز بعد از خریدن استفاده کرد، و دیگر آن طراوت و خوشمزگی نان دهه‌ی شصت را ندارد، موضوع دیگر این است که بسیاری از مازندرانی ها هنوز از دام و طیور در خانه خود نگهداری می کنند و با عنایت به افزایش بسیار زیاد قیمت نهاده‌های دامی، نان به عنوان جایگزی ارزان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما راه‌حل‌های فراوانی برای غلبه بر این مشکلات وجود دارد که متاسفانه به همان دلیل اصلی که در سطور بالا یادآور شدیم، یعنی نبود راهبردی کلان و ملی در حوزه‌ی نان بسیاری از این راه‌حل‌ها در کشور یا قابلیت اجرایی ندارند یا نیمه‌کار و اخته باقی می‌مانند.

راه‌حل اول استفاده از ناظران متخصص برای آموزش مردم و نظارت بر کیفیت نانوایی‌هاست، مردم بهترین گزارشگران و ناظران هستند ، در صورتی که پیگیری لازم از سوی نهادهای مختلف را شاهد باشند و بدانند صدایشان به جایی می رسد، خودشان پیشگام نظارت خواهند شد و جور کمبود نیروی نهادهای نظارتی را می‌کشند.

راه حل دیگر استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه صنعت نان سنتی و صنعتی در مازندران است که در صورت فعال شدن بازارهای هدف در کشورهای حوزه دریای خزر این روش به ارزش افزوده بالا و همچنین رشد تراز تجاری استان در حوزه خوراکی ها خواهد انجامید.

بالا بردن کیفیت گندم، و درجه بندی آن برای انواع استعمال ها می تواند راه حل کوتاه مدت دیگری برای حفظ کیفیت نان در استان باشد، از سویی دیگر بسیاری از سیلوهای نگهداری گندم در استان قدیمی هستند که بازیافت و ترمیم آنها می تواند به افزایش کیفیت نگهداری گندم و به دنبال آن افزایش کیفیت نان بیانجامد.

ترغیب مردم به نان پختن در منزل  و حمایت از اقتصاد غذایی سنتی، ضمن زنده کردن دوباره ارزش‌های غذایی در مازندران می تواند به یکی از مهمترین عناصر گردشگری غذایی در مازندران بدل شود و صدالبته کیفیت نان مصرفی را بالاتر ببرد، اینگونه رفتارها می‌تواند با راهنمایی یک بازاریاب حرفه ای در فضای مجازی زمینه ایجاد اشتغال خانگی را هم فراهم آورد.

دانشگاه علوم پزشکی و آموزش و پرورش می بایست برای معرفی ارزش غذایی، اقتصادی و دینی نان دست به اقدامی مشترک بزنند تا نسل آینده کج فهمی‌های امروزی را نسبت به نان نداشته باشد و بداند چگونه و با راندمان بالا از این محصول استفاده کند.

اما مهمترین راه حل جدا کردن نان از بازار لیبرالی اقتصاد کشور و حمایت تمام‌قد دولتی برای کاهش قیمت و افزایش کیفیت است، اقتصاد افسارگسیخته بازار در ایران همه چیز را به سیاه چاله سودآوری می‌کشاند و حتی به قوت غالب ملت هم رحم نمی کند، اگر دولت ها همچنان رفتار واکنشی خود را به حوزه نان ادامه دهند و از طرفی با نخ نامریی آزادسازی آن را مدیریت کنند و از سوی دیگر چماق نرخ دستوری را بالای سر نانوایی ها نگه دارند، دیکتاتوری کنجدی ادامه خواهد یافت.

 🆔@khazartitrekhabar
🌐Khazartitrekhabar.ir